علی سعدوندی در گفت وگو با ایبِنا با بیان اینکه مهمترین مشکلی که نظام چند نرخی ارز ایجاد می کند، رانت‌پاشی است، اظهار کرد: چند نرخی ارز در اقتصاد به ایجاد رانت برای افراد خاص می‌انجامد و هرچقدر هم تفاوت نرخ ها بیشتر شود متاسفانه این رانت گسترش پیدا می کند و منجر به فساد بیشتر خواهد شد.
این استاد اقتصاد تصریح کرد: برخی اوقات رانت ارز چند نرخی در نهایت روی قیمت بازار آزاد هم تاثیر می گذارد؛ یعنی مثلا دلار ۴۲۰۰ تومان تقدیم افراد می شود و آنها نیز آن را به نحوی تبدیل به کالا کرده و وارد کشور می‌کنند؛ اما در بازار با قیمت میانگین ارز دولتی و آزاد یا حتی با ارز بازار آزاد به فروش می‌رسانند.
وی با اشاره به اینکه رانت ریالی عظیمی از ارز چند نرخی کسب می شود، گفت: بی شک افرادی که این رانت را به دست می آوردند، بخشی از آن را از کشور خارج می کنند که در این شرایط متاسفانه قیمت ارز بازار آزاد هم افزایش می یابد و شرایط پیچیده ای به وجود می آید که حجم فساد را گسترش یافته و سیستم را کاملا نامتعادل و ناپایدار می کند.
این اقتصاددان با تاکید براینکه در حذف نظام چند نرخی ارز نباید شک کرد، ادامه داد: بر خلاف تصوری که وجود دارد این کار اصلا سخت و پیچیده نیست و می توان به آسانی مشکل ارز چند نرخی را حل کرد.
سعدوندی معتقد است: ارز چند نرخی باعث می شود نرخ ارز بازار آزاد بیش جهش داشته باشد که در این صورت با مشکلاتی مواجه خواهیم شد. انتظارات تورمی در اقتصاد ایران براساس نرخ بازار آزاد تنظیم می شود، بنابراین وقتی ارز چند نرخی می شود درواقع منابع دولتی را در اختیار ارز با قیمت پایین تر قرار می دهیم و این باعث می شود به جای اینکه قیمت ارز، یک نرخ میانگین مثلا ۱۵هزار تومانی باشد، نرخ ۴۲۰۰ تومانی و نرخ نیما و نرخ بازار آزاد که حدود ۲۵ هزار تومان است را داشته باشیم. به طور قطع این موضوع به بازار سیگنال می دهد و موجب انتظارات تورمی می شود و در شرایطی که نقدینگی در حال رشد است، این انتظارات تورمی به راحتی تبدیل به تورم خواهد شد.
وی با اشاره به راه اصلاح نظام چند نرخی ارز و مشکلی که در این میان وجود دارد، اظهار کرد: دولت ارز را با نرخ های پایین تر به بانک مرکزی می فروشد و بانک مرکزی براساس آن پایه پولی ایجاد می کند که اگر نرخ تسعیر یعنی آن نرخی که پایه پولی ایجاد می کند افزایش پیدا کند باعث می شود ما از طرف دیگری تورم داشته باشیم، یعنی پایه پولی بیشتر رشد کند. بنابراین اگر می خواهیم نظام چند نرخی ارز را به نظام تک نرخی تبدیل کنیم فقط نظام تک نرخی کافی نیست بلکه حتی می تواند وضعیت را بدتر هم بکند.
این اقتصاددان گفت: در نتیجه نیاز به راهکار مکملی هم داریم و آن تفکیک بودجه ارزی از ریالی است. یعنی ارتباط ارزی دولت با بانک مرکزی باید قطع و به میزانی که دولت درآمد ارزی دارد نباید پایه پولی ایجاد شود. این نظامی است که در دیگر کشورهای دنیا نیز برقرار است اما متاسفانه در کشور ما از دهه ۱۳۴۰ بودجه ارزی از ریالی تقکیک نشده است و از زمانی که تورم در این کشور پایدار شد بودجه ارزی و ریالی با هم ترکیب شدند و درآمد حاصل از فروش ثروت صرف ایجاد تورم از طریق افزایش پایه پولی شد.
سعدوندی در پایان تاکید کرد: اگر هردو اتفاق یعنی ایجاد نظام تک نرخی ارز و تفکیک بودجه ارزی از ریالی به طور همزمان رخ دهد، ثمرات آن برای اقتصاد ایران باورنکردنی خواهد بود؛ در این صورت هم شاهد رشد اقتصادی خواهیم بود و هم نرخ تورم به سرعت کاهش می‌یابد و در نهایت نرخ ارز به ثبات واقعی خواهد رسید.
///////////
زهرا طهرانی
